Era Milivojević
Oblepljivanje Marine Abramović
/Taping Marina Abramović, 1971
O MUZEJU U SENCI
KAKO I ZAŠTO JE NASTAO I PAR DIGRESIJA
Pod nazivom Muzej u senci javnosti je u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine 2008 godine predstavljena specifična kolekcija savremene umetnosti koju je oformio i definisao beogradski galerista, izdavač i kritičar, Slavko Timotijević. Izložba je postavljena upravo u trenutku kada su oba beogradska muzeja (Narodni muzej i Muzej savremene umetnosti) bila zatvorena zbog rekonstrukcije sa jasnom perspektivom da će rekonstrukcije trajati veoma dugo. (ispostavilo se 10 godina). Ali i pre zatvaranja beogradskih muzeja bilo je jasno da se scena “preselila” u Novi Sad zahvaljujući dinamičnom i kreativnom programu koji je vodio direktor MSUV Gera Grozdanić.
No to nije i jedini razlog.
Specifičnost ove zbirke, koja se u trenutku predstavljanja razlikovala od ostalih beogradskih kolekcija, ogleda se u tome što razmatra i daje značaj konceptualnim i postkonceptualnim praksama, fotografiji, fotografiji umetnika, instalacijama i graničnim fenomenima, ali, i naročito stoga, što razmatra umetničku scenu kao sistem u kome su i siromašne forme i produkcije izvan mainstrema neizostavan kohezioni i pokretački mehanizam scene.
Kroz formu alternative zvanićim muzejskim institucijama Muzej u snci razvija programe koji imaju nameru da unaprede sistem umetnosti i umetničku scenu. Budući da ne postoji fizička zgrada Muzeja u senci aktivnosti su se odvijale gerilskim uskakanjem u programe drugih institucija a u budućnosti će se odvijati virtuelno i kroz posebne akcije.
Predistorija prvog javnog predstavljanja Muzeja, koje se desilo izložbom u Novom Sadu, su aktivnosti preko projekata kojima su otvarane neuralgične teme savremene umetnosti u Srbiji.
2002 godine pozajmljeni su radovi Raše Todosijevića Muzeju savremene umetnosti iz Beograda za retrospektivnu izložbu naslovljenu kao Hvala Raši Todosijeviću – zahvalna Srbija. Pet radova potpisani su kao pozajmica od Muzeja Raše Todosijevića kako je kolekcija tada bila imenovana. I to sa razlogom. U kolekciji se nalaze brojni radovi tog autora. Zato je jedan segment izložbe i kataloga u Novom sadu naslovljen kao Muzej Raše Todosijevića u kome se obradjuje mesto i uloga autora u savremenoj istoriji umetnosti. U isto vreme započinje projekat REMEK DELA SAVREMENE SRPSKE
UMETNOSTI sa namerom da se ukaže na vrednosnu sturkturu unutar domaće istorije umetnosti koja je, manje-više, bila ustrojena po principu uravnilovke, klasičnog mehanizma socijalističkog samoupravljanja. Ovim projektom želelo se ukazati na treću liniju u tokovima srpske savremene umetnosti. Treću ako se prihvati teza da su prve dve socijalistički modernizam sa jedne strane i modernizam sa druge. Treća linija, ako pratimo događanja nakon II svetskog rata s obzirom na diskontinuitet, počinje delom Vladana Radovanovića, je nestabilna, skokovita i tek rerospektivno objašnjiva. Kontinuitet i stabilnu liniju razvoja dobija osnivanjem Studentskog kulturnog centra i programima u kojima su učestvovali akteri, domaći i inostrani, koji na najbolji način ilustruju tezu o avangardnoj liniji, kao trećoj i iz današnjeg ugla, najznačajnijoj liniji razvoja savremene umetnosti. U međunarodnim korenima te linije svakako se nalaze Dišan s jedne strane i Maljević sa druge koji svaki na svoj način, Dišan u kontekstu odnosa umetnosti i društva a Maljević u kontekstu autonomnog umetničkog izraza, razvijaju one ideje koje su izvan retinalnog i reproduktivnog već su mentalističke, programske i strukturalne.
Dragan Ilić
The People I dont Like,
1979, Adelaid, performans, fotografija/performance, photo
Razlozi za imenovanjem kolekcije u Muzej u senci jeste nezadovoljstvo politikom i programom zvaničnog muzeja i potreba da se ukaže na hijatuse u muzeološkoj praksi, neadekvatne akvizicije i pogrešna čitanja tokova istorije umetnosti.
Kritičke i programske aktivnosti koje su prethodile osnivanju alternativnog muzeja, Muzeja u senci, započele su zapravo još 1979 godine jednom idejom koja je u to vremen bila blasfemično revolucinarna u odnosu na muzejsku politiku, modernizam i fetišiziranje originala. No o tome u posebnom tekstu kasnije. Međutim, ta ideja, bliska Benjaminovoj ideji o umnožavanju s jedne strane, socijalističkoj slobodi copileft-a (slobodnog kopiranja i objavljivanja originala) i jasnom nedostatku vrednbosnog sistema sazrela je na početku promena iz 2000. godiine u projekat REMEK DELA SAVREMENE UMETNOSTI U SRBIJI u saradnji sa Studentskim kulturnim centrom kao najznačajnijom institucijom savremene kulture.
O SKC- u, koji nikada nije bio dovoljno prepoznat ni od strane javnosti niti od strane stručnjaka i muzeologije, biće kasniije još reči. Sada je važno naglasiti da je istorija SKC-a istovremeno istorija najvažnijeg toka savremene umetnosti kod nas, upravo stabilne reće linije koja je promenila tok istorije umetnosti kod nas i u svetu. Upravo iz razloga ukazivanja na važnosti tog toka pokrenut je projekat REMEK DELA kako bi se kritički preispitala događanja koja su po mišljenju autora projekta, Slavka Timotijevića, realne čvorišne tačke iz kojih su se granale i multiplikovale savremene tendencije u umetnosti.Naravno, prva predstavljanja u ovom projektu tiču se članova neformalne grupe šestorice i to su upravo ona dela koja definišu odnose unutar grupe, poput dela Ere Milivojevića “Oblepljivanje Marine Abramović” ili ona koja se bave novim medijskim praksama poput dela Zorana Popovića “Axiomi”.
Zoran Popović
Aksiomi/Axioms, 1972, performans/performance